Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 141

MAKALE BETON PREFABRİKASYON OCAK 2022 ◆ SAYI : 141 7 yetersizliği, betonarme elemanların tasarımındaki yetersiz süreklilik ve ek dayanım ile birlikte, bağlantıların kötü detaylandırılması olmuştur. Bu durum, geleneksel olarak inşaat yöntemi ter- cihlerini prekast sistemlerden daha çok yerinde dökme uygulamalara çe- virmiştir. Bununla birlikte, son on yılda yapılan araştırmalar, modern tasarım yönetmeliklerinin gelişimini sağlamak ve prekast yapıların tatmin edici sismik performanslarını garanti etmek yolun- da dikkate değer bir ilerleme kaydet- miştir. Mevcut Uluslararası deprem yönetme- likleri, prekast yapıların bağlantılarının performans hedeflerini dayanım, rijitlik, süneklik ve şekil değiştirme becerisi açısından değerlendirmektedir (Şekil 3). Yapı elemanları arasında yük akta- rımını sağlamak ve monolitik sistemlere eşdeğer bir sismik davranış elde etmek için yeterli yapısal dayanım ve rijitli- ğe ihtiyaç bulunmaktadır. Öte yandan, bağlantıların ayrıca süneklik ve plastik şekil değiştirme becerisine, diğer bir deyişle hasarlar yoluyla sismik enerji girdisini sönümleme kapasitesine sahip olması gerekmektedir. Bunu yaparken de taşıyıcı sistemin yapısal bütünlüğü ve kararlılığını koruması beklenmekte- dir. Aslında, bir prekast yapının kontrol- lü bir hasar görme ve sismik yükleme altında yük taşıma kapasitesini sürdür- me yeteneği, elemanlar arasındaki bağ- lantıların deformasyon uyumluluğundan çok etkilenir. BULONLU BAĞLANTILARIN SİSMİK TASARIMI İÇİN ALTERNATİFLER Sismik uygulamalarda genellikle mo- ment aktaran bağlantılar tercih edilir. Moment aktaran bağlantılar prekast yapılarda eğilme momentlerini taşıya- rak, gerekli çerçeve etkisini geliştirmek görevini üstlenirler. Deprem etkileri al- tında yanal ve ikinci dereceden etkileri sınırlamak ve çerçeve türü yapıların kararlılığını ve rijitliğini arttırmak için moment aktaran bağlantılar kullanılır. Ayrıca, moment aktaran bağlantılar kirişlerdeki eğilme momentini yeniden dağıtarak, kolon momentlerini de azal- tır ve yapısal taşıyıcı sistemin sürekli- liğini sağlar, böylece prekast sistemle- rin genel direncini geliştirir (Şekil 4a). Bazı durumlarda, örneğin kiriş-kolon bağlantıları için, sadece eksenel ve kesme hareketlerini aktaran basit yani mafsallı bağlantılar da tasarlanabilir (Şekil 4b). Mafsallı bağlantıya sahip olmanın avantajı genellikle üretim ve kurulum kolaylığıdır. Ancak, sismik uy- gulamalarda, yatay yüklerin transferini güvenli bir şekilde sağlamak ve özel- likle yetersiz mesnet oturma derinlikleri Şekil 4. Bulonlu bağlantı örnekleri; (a) moment aktaran çerçeve kirişi, (b) mafsallı kiriş Şekil 3. Prekast yapıların bağlantıları için performans gereksinimleri