Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 141

MAKALE BETON PREFABRİKASYON OCAK 2022 ◆ SAYI : 141 8 bağlantılar, genel sismik performansta küçük bir rol oynamaktadır. Bu tip bu- lonlu bağlantılara örnek olarak, kat orta yüksekliğindeki kolon ekleri veya kolon yüzeyinden yeterli uzaklıkta yerleştiril- miş kiriş-kolon birleşimleri verilebilir (Şekil 6). Ancak, pek çok durumda bağlantıların kritik bölgelerde yer alması kaçınılmaz- dır. Bu durum uygulamada çoğunlukla temel bağlantılarında geçerli olmakta- dır. Bu bağlantılar düşey yük taşıyıcı elemanların yapısal performansını ve dolayısıyla yapının genel kararlılığını büyük ölçüde etkiler. Bu durumlarda, iki farklı yaklaşım benimsenebilir. Bi- rinci yaklaşımda, bağlantılar tasarım düzeyinde sismik etkiler altında doğ- rusal kalacak şekilde yeterince ek ka- pasiteyle tasarlanabilir (güçlü bağlantı) ve böylece plastik mafsal, yani olası hasar bölgesi düğüm noktasından bi- tişik yapı elemanına kayar. Alternatif olarak, bağlantılarda önemli bir sü- neklik sağlanabilir (sünek bağlantı), böylece bağlantının kendisi düğüm noktasının gerekli deformasyon kapa- sitesini temin eder. Bu, yapının farklı bölümlerinin aşırı güçlendirilmiş veya sünek performans için seçildiği ve bununla uyumlu detaylandırıldığı ka- pasite tasarım yönteminin özüdür. Bu yaklaşımla istenmeyen gevrek, kırılgan mekanizmalar uygun bir dayanım hiye- rarşisi geliştirilerek korunabilmektedir (Şekil 7). Burada sözü edilen bağlantı tasarımı yaklaşımlarından herhangi birinin se- çimi, geçerli yönetmelik hükümlerinin yanı sıra, yapının türü ve sismik yük durumu gibi çeşitli faktörlere bağlı- dır. Bulonlu bağlantılar esasen her iki tasarım yöntemine de uygundur (Şe- kil 8). Güçlü bağlantı yaklaşımında, bağlantıların bileşenleri, yani bulonlar, bağlantının bitişik bağlantı elemanın- dan daha büyük bir dayanıma sahip olması için tasarlanmıştır. Bağlantı bir zincirin güçlü halkasıymış gibi, sismik yükleme altında bağlantı sınırlı deformasyonlar tecrübe eder, böylece elastik kalır ve hasar görmez. Aksine, bağlantı zincirin deforme edilebilir bir halkası olarak öngörüldüğünde (sünek bağlantı), bulonları içeren kesit bağlı elemanın kapasitesiyle uyumlu şekilde tasarlanmıştır, bu da genellikle düğüm noktasını güçlü bağlantı yaklaşımına kıyasla daha hafif kapsamlı bir şekilde ve deformasyon yapabilme yetersizliği gibi sebeplerle göçmeyi önlemek için kiriş bağlantılarının tümü hem eksenel yük dayanımı hem de yer değiştirme uyumluluğu açısından kontrol edilme- lidir. Sismik tasarımda bağlantılar genellikle tip ve konuma göre sınıflandırılır (Şekil 5). Bağlantılar, sismik yükler altında en olumsuz yük kombinasyonlarının ve dolayısıyla hasarın meydana gelmesi- nin beklendiği kritik bölgelerin oldukça dışında yer alabilir. Bu nedenle, bu tür Şekil 5. Sismik uygulamalar için bağlantıların konumlarına göre sınıflandırılması Şekil 6. Kritik bölgelerin dışında bulunan bulonlu bağlantılar (Referans: Batı Prefabrik, İzmir, Türkiye)