Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 142

MAKALE BETON PREFABRİKASYON NİSAN 2022 ◆ SAYI : 142 6 lerinde ahşap malzeme ile inşa edilmiş hatlar ile sürtünmeye bağlı kayıplar azaltılarak kılavuz bir altyapının avan- tajlarından yararlanılmıştır, Şekil 1. Ma- den hatlarında nakliyatı kolaylaştıran bu tip kılavuz hatlar, zamanla ulaşımı daha efektif bir hale getirmek amacıyla şehir içinde de ulaşım ve taşıma amacı ile inşa edilmiştir. Yapılan hat iyileştir- meleri ile yeni yapılan şehir içi hatlarda taşıma kapasitesi önemli ölçüde artırıl- mıştır [1], [2]. Demiryollarındaki ilk büyük atılım şüp- hesiz buhar makinelerinin icadı ile ol- muştur. Buhar motoru 18. yüzyılda J. Watt tarafından geliştirilmiş ve 1825 senesinde George Stephenson’un buharlı lokomotifi ile yük ve yolcu ta- şımacılığına başlanmıştır. Zaman içe- risinde makineleşmede atılan önemli adımlar ve teknolojinin gelişmesi ile modern demiryollarının ilk örnekleri ortaya çıkmıştır [1], [2]. 1.1 Balastlı hatların gelişimi 19. yüzyıldan günümüze kadar balastlı hatlar ve traversler tarihsel bir gelişim göstermiştir. 1830’ lu yıllarda ilk defa görülen ahşap traverslerin yapımında meşe odunu kullanılmıştır. Zamanla azalan ahşap stokları nedeniyle diğer ahşap türlerine ihtiyaç doğmuştur. Ah- şap türlerindeki farklılıklar traverslerin ömürlerini oldukça etkilemiştir. Ahşap malzemenin dezavantajları sebebiyle 1850’li yıllarda demir döküm travers- ler gündeme gelmiş, ancak demir fi- yatlarındaki artışa bağlı olarak geniş uygulama alanı bulamamıştır. 1884 senesinde bu motivasyon ile Monier tarafından ilk beton travers taslağı ha- zırlanmıştır. İlk başlarda yeterli muka- vemete sahip olmayan beton traversler yıllar içerisinde üretim teknolojileri ile paralel olarak gelişim göstermiştir. Bu gelişim ile birlikte 1950’li yıllarda ön- gerilmeli beton traversler uygulamada geniş çapta yer almıştır. 1970’li yıl- lardan itibaren ray tiplerinde görülen standardizasyon, uzun kaynaklı ray- ların uygulanabilirliği, elastik bağlantı sistemlerinin geliştirilmesi ve ulusla- rarası şartnamelerin yazılmaya başlan- ması ile balastlı hatlar dünya çapında belirli bir tasarım standardına ulaş- mıştır. Günümüzde tasarımlar ülkeden ülkeye çeşitlilik gösterse de benzer standardlardaki üretimlere bağlı olarak Şekil 2’de gösterilen yaygın tasarım şeklini almıştır [1], [2]. Son yıllarda teknolojik gelişimlerin hız- lanması ile aks yükleri ve özellikle işlet- me hızlarında artan talepler sebebiyle hat üstyapısına gelen yüklerde önemli artışlar olmuştur. Artan kuvvetler, ba- lastlı hatlardaki bakım aralıklarını sık- laştırmıştır. Sıklaşan periyodlara bağlı olarak, balastlı hatların aksine sıklıkla bakım ihtiyacı bulunmayan ve balasta kıyasla daha yüksek dirence sahip al- ternatif bir üst yapı geliştirme faaliyet- leri başlamıştır. Bu çalışmalar sonu- cunda bakım ihtiyacı az ve servis ömrü uzun olan balastsız hat sistemleri ge- liştirilmiştir. Balastsız hatlar, yük akta- rımını balasta göre daha rijit olan asfalt veya beton taşıyıcı tabaka ile sağlayan sistemlerdir. Balastsız üstyapının yük- sekliği azdır. Üstyapı yüksekliğinin az olması, özellikle tünel yapılarında tünel kesitini küçültür ve yapım maliyetleri- ni azaltır. Sahip olduğu bu üstünlükler Şekil 2. Balastlı bir modern demiryolu, Ankara-Konya YHT [4] Mesut ADALI 2018 yılında Yıldız Teknik Üniversite- si İnşaat Mühendisliği bölümünden lisans derecesini alan Mesut Adalı, 2018-2020 yılları arasında Özye- ğin Üniversitesi’nde araştırma ve öğretim asistanı olarak çalışmış ve 2021 yılında yüksek lisans derece- sini elde etmiştir. 2020-2022 yılları arasında Ülker Mühendislik firma- sında yüksek yapıların performansa dayalı tasarımı, mevcut betonarme, çelik ve yığma yapıların performans değerlendirmesi ve güçlendirilmesi, sismik izolasyon ve enerji sönümle- yiciler konuları üzerinde çalışmalar yapmıştır. Yapıray firmasında yapısal tasarım mühendisi olarak görev al- makta olup, İstanbul Teknik Üniver- sitesi Deprem Mühendisiği progra- mında yapı ve deprem mühendisliği konuları üzerine doktora çalışmaları yapmaktadır.