Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 142

MAKALE BETON PREFABRİKASYON NİSAN 2022 ◆ SAYI : 142 7 nedeniyle balastsız hatlara olan yöne- lim gün geçtikçe artmaktadır [1]. 1.2 Balastsız hatların gelişimi 1960’lı yıllarda Almanya, İngiltere, İs- viçre ve Japonya’da 1/1 ölçekli balastlı hatlara alternatif olacak yeni bir hat sistemi üzerine çalışmalar eş zaman- lı olarak başlamıştır. Gerçekleştirilen AR-GE çalışmalarında balastsız hatla- rın balastlı hatlara alternatif olabileceği görülmüştür. Japonya’da VA tipi ba- lastsız hat sistemleri, İsviçre’de Stedef sistemi, İngiltere’de geliştirilen PACT (Paved Concrete Track) sistemi ve Almanya’da geliştirilen Rheda sistemi balastsız hatların tarihsel süreçteki ya- yılım ve gelişimini gösteren örneklerdir [1], [5]. Türkiye’de balastsız hat ilk uygulama örneği Haydarpaşa Garı 7. Perondadır. Şehirler arası ana hat üzerinde ilk uy- gulama örneği 2012 yılında TCDD 1. Bölge Çatalca tünelinde 425 m olarak gerçekleştirilmiştir. 2018 yılında ya- pımına başlanan Ankara-Sivas YHT hattında ise projelendirilmiş 160 km balastsız hat mevcuttur [1], [4]. Teknik avantajları, yapısal üstünlükle- ri ve mevcut yayılma hızı göz önüne alındığında; balastsız hatların 21.yüz- yılda teknolojik gelişmeler, gelişen tasarımlar, zamanla artacak aks yükü ve hız gibi taleplere karşılık verebilecek potansiyeli ile demiryollarının temel konsepti olacağı öngörülmektedir [1]. 2. BALASTSIZ DEMİRYOLU ÜSTYA- PISI ve PANELRAY ® SİSTEMİ Balastlı hatlar 19.yüzyılın başlarından günümüze kadar gelişim göstermiş ve günümüzde belirli bir standard tasarım yapısına ulaşmıştır. Balastsız hatlar son otuz yılda yaygınlık kazanmasına karşın, tasarım standardı anlamında kemikleşmiş bir yapıdan söz edile- memektedir. Literatürde çok çeşitli konsepte sahip ve yapısal çalışma prensipleri birbirinden farklı balast- sız üstyapı sistemleri yer almaktadır. Balastsız hat tasarım tipleri Şekil 3’te gösterildiği gibi sınıflandırılabilir [1]. Şekil 3’te görüldüğü gibi balastsız hatlar, ayrık mesnetli raylar ve sürek- li mesnetli raylar olarak iki ana gruba ayrılmaktadır. Bu çalışma kapsamın- da, Ankara-Sivas Yüksek Hızlı Tren Hattında kullanılan prefabrik döşeme- li Panelray ® balastsız hat sistemine odaklanılmıştır. İlerleyen bölümlerde ülkemizin 300 km/saat tasarım hızına sahip ilk demiryolu hattı ile bu hıza hizmet edecek tünellerde uygulanan balastsız hatlarda kullanılan Panelray ® sistemi ile ilgili bilgi verilecektir. Panelray ® , Yapıray A.Ş. tarafından üre- tilen 4.75 m uzunluğa, 2.5 m genişliğe ve 20 cm yüksekliğe sahip prefabrik döşeme tasarımıdır, Şekil 4. Kökleri- ni IPA sisteminden alan Panelray ® ’ın konsept tasarımı ve üretim sistemi İtalya’dan satın alınmıştır. Bütünün- de 8 ray oturma alanı çiftine sahip ve eker aralığı 60 cm olan Panelray ® sis- temi, ilk olarak 2013 yılında TCDD 1. Bölge’de Çatalca tünelinde 425 metre Şekil 3. Balastsız hat tasarım tipleri [1] Oğuzhan ÇELİK 2019 yılında İstanbul Teknik Üniversi- tesi İnşaat Mühendisliği bölümünden lisans derecesini alan Oğuzhan Çelik, halihazırda İstanbul Teknik Üniversi- tesi Yapı Mühendisliği programın- da Yüksek Lisans eğitimine devam etmektedir. 2019 yılından itibaren Yapıray Demiryolu İnşaat Sistemleri San. Ve Tic. A.Ş.’de Tasarım Mü- hendisi olarak ön üretimli hat üst yapısı döşemesi, travers, ön üretimli hemzemin geçitler gibi hat üstyapısı betonarme elemanlarının tasarımı ve ürün geliştirmesi, balastlı ve balast- sız hatlarda kaynak, statik/dinamik analiz, gürültü ve titreşim azaltma, makaslar, ray genleşme contaları, izole ray contaları ve hortuvar tasa- rımı ve koordinasyonu üzerine çalış- maktadır. Aynı zamanda demiryolu hat üstyapısı tasarımında farklı di- siplinler ve tedarikçiler arası ara yüz yönetimi yapmaktadır.