Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 143

MAKALE BETON PREFABRİKASYON TEMMUZ 2022 ◆ SAYI : 143 8 rilebilir ve kontrol edilebilir yapay plas- tik mafsallı ” kiriş-kolon birleşiminin ( APHJ ) şematik gösterimi Şekil 2’de verilmiştir. Bağlantı, farklı çelik par- çaların birlikte kullanımıyla yapılsa da, asıl enerji sönümleme işlemi H-biçimli çelik profilin başlıklarında olmaktadır. Enerji sönümleme sistemi, özdeş dört ince levha ile civata deliklerine sahip iki kalın levhadan oluşmakta ve ince levhaların plastik şekildeğiştirmesi ile enerji sönümlemektedir. Dört ince levhanın iki ucu kalın levhalara kay- naklanmakta, kalın levhalar da yüksek dayanımlı bulonlar vasıtasıyla kirişlere bağlanmaktadır. Bağlantı sistemi, kiriş boyuna donatı sayısı kadar içten dişli çelik manşon (12 adet), bir adet pim, sol ve sağ çelik levha gruplarından (Lug-L ve Lug-R) oluşmaktadır. Lug-L ve Lug-R elemanlarında, aynı konum- da açılmış bulon deliklerine sahip olan iki adet mafsal plakası alın plakasına kaynatılmıştır. Çelik manşonlar, kiriş boyuna donatılarının Lug-L ve Lug-R elemanlarında açılmış bulon deliklerine karşı gelen konumuna kaynatılmıştır. APHJ ’ye bağlanan donatıların uçların- da 40 mm uzunluğunda diş açılmıştır [30]. APHJ ’nin ayrıntılı kurulum adım- ları aşağıda sıralanmıştır: 1) Ankraj donatıları, çelik bağlantı de- tayı ile betonarme kirişler arasında sağlam bir bağlantı oluşturmak üzere Lug-L ve Lug-R elemanlarının deliklerinden geçirilerek somunlar ile sabitlenir. Şekil 2’de Lug-L ve Lug-R elemanları için dörder adet ankraj donatısı kullanılmıştır. Bo- yuna donatıların diş açılmış uçları, Lug-L ve Lug-R elemanlarının alın plakasına kaynaklı çelik manşon- lara bağlanır. Şekil 2’de Lug-L ve Lug-R elemanlarının her birinde alt ve üstte üçer adet kiriş boyuna do- natısı bağlanmıştır. 2) Kolona bağlı kısa kirişteki boyuna donatılar da uçlarına açılan dişler vasıtasıyla manşonlara bağlanır. 3) Kiriş ve kolon elemanlarda beton dökümü gerçekleştirilir. Lug-L ve Lug-R elemanlarının alın plakaları aynı zamanda kalıp fonksiyonu da görür. 4) Önüretimli betonarme kiriş ve kolon elemanlar inşaat sahasına taşındık- tan ve kolonların montajı tamam- landıktan sonra kiriş-kolon arasında kesme kuvveti aktarımını sağlamak üzere Lug-L ve Lug-R elemanları pimle birleştirilir. 5) Enerji sönümleme sistemi, Lug-L ve Lug-R elemanlarının alın plakası- na kaynaklı ve beton içinde gömülü durumdaki çelik manşonlara civata- lanır. 6) Kiriş elemanların montajı tamam- landıktan sonra önüretim döşeme elemanları kiriş üzerine yerleştirilir. Deprem sırasında ACPH ’nin enerji sönümleme levhası hasar gördü- ğünde veya taşıma kapasitesini artırmak için sistem üzerinde deği- şiklik yapılmak istendiğinde, enerji sönümleme levhaları gereksinime göre yeniden tasarlanabilir ve yeni- siyle değiştirilebilir. Önerilen bağlantı detayı kolay ima- lat, yüksek dönme kapasitesi, kontrol edilebilir bileşen performansı, hasar oluşumu veya modifikasyon gereksini- minde kolayca değiştirilebilir bileşen- ler, önemli miktarda enerji sönümleme kapasitesi, mükemmel entegre bağ- lantı performansı gibi çeşitli üstünlük- lere sahiptir. ACPH , çevrimsel yükleme etkisinde ince levhaların çekmede ak- ması ve basınçta burkulması yoluyla enerji sönümlemektedir. Betonarme taşıyıcı sistem elemanları ile bulonlu bağlantıları sayesinde enerji sönüm ve değiştirme zorlukları gibi konvan- siyonel önüretimli kiriş-kolon birleşi- minlerinde karşılaşılabilen dezavantaj- ları da ortadan kaldırmaktadır. ACPH , kolayca dönebilen yapay bir plastik mafsal olarak üretilmiştir. Geliştirilen bu yapay mafsal, yapının normal kul- lanım koşulunda taşıma kapasitesini ve deformasyon talebini karşılayabi- lirken, servis verilebilirlik sınır duru- munda da işlevini yerine getirmeye devam etmektedir. Önceki araştırma sonuçlarına dayalı olarak, deprem et- kisi altındaki betonarme çerçeve taşı- yıcı sistemlerde meydana gelen plastik mafsalların, kiriş-kolon birleşiminden belirli bir mesafe uzaklıkta ve kiriş üze- rinde oluştuğu [1, 27-29] bilinmekte- dir. Bu nedenle ACPH konumu, kolon yüzeyinden belirli bir mesafede kiriş üzerinde özel olarak tasarlanmıştır. ACPH ’den kolon yüzeyine kadar olan mesafedeki kiriş bölümü, bir konsol görevi görmekte ve döşemeden gelen yükü taşımaya devam etmektedir. Bu makalede, ACPH ’nin kolon-kiriş bir- leşim bölgesinin deprem performansı- na etkisini incelemek üzere çevrimsel yüklemelerin uygulandığı deneysel bir çalışma yapılmıştır. ACPH konumunun performansa etkisi de incelenmiştir. Enerji sönümleyici sistemlerin ve kiriş boyuna donatılarının gerilme değişim- leri, şekildeğiştirme ölçerler aracılığıyla takip edilmiştir. ACPH ’li numunelerin yapısal davranışı, göçme modu, çev- rimsel yük-yerdeğiştirme eğrisi, iskelet eğrisi, sünekliği ve enerji sönümleme performansı karşılaştırılmıştır. 2. ÖNERİLEN DEĞİŞTİRİLEBİLİR VE KONTROL EDİLEBİLİR YAPAY PLAS- TİK MAFSALLI KİRİŞ-KOLON BİRLE- ŞİMİ 2.1. Konfigürasyon İki enerji sönümleme sistemi ile bir bağlantı sisteminden oluşan “ değişti-