Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 149

MAKALE BETON PREFABRİKASYON OCAK 2024 ◆ SAYI : 149 22 ne ait hasar tahmin eğrileri seçilmiştir. Bu eğriler üzerinden eksenel yük ve kolon yüksekliklerinin kesişim noktası bulunarak yapısal hasar seviyesi, hızlı ve kolay bir şekilde belirlenmiştir (Şe- kil 10). Bu hasar seviyelerine karşılık gelen hasar yüzdeleri, deprem PML’i olarak kabul edilmiştir. 4.4 Geliştirilen Yöntemin Hasar Ya- şanan Sanayi Yapıları ile Karşılaştı- rılması Geliştirilen yöntemin hasar yaşanan binalar üzerinde uygulanarak sonuç- larının karşılaştırılması, yöntemin has- sasiyetinin belirlenebilmesi açısından büyük önem taşımaktadır. Bu amaçla, ilgili hızlı deprem hasar tahmin yön- temi ilk olarak, 1999 Kocaeli Depre- mi’nde “Ağır” hasar yaşanan tek katlı prefabrik betonarme sanayi yapısının detaylı yapısal bilgilerine (Tablo 9) ula- şılarak geliştirilen yöntem yardımıyla yapısal performans analizi yapılmıştır. Yapının, 1. Derece Deprem Bölgesi ve Z3 sınıfına giren zemin üzerine inşa edildiği belirtilmiştir [25]. Söz konusu sanayi yapısının kolon kesiti kare olmadığından performans analizi öncesinde geliştirilen yöntem yardımıyla, yapının bulunduğu deprem bölgesi ve zemin sınıfına uygun ola- rak yatay ve dikey açıklık doğrultuları Tablo 8. Örnek sanayi yapılarının mimari ve yapısal özellikleri Tablo 9. Hasar yaşanan sanayi yapısının mimari ve yapısal özellikleri [25] No Kolon Kesiti (cm) Yatay Açıklık (m) Dikey Açıklık (m) L (m) Eks. Yük (kN) 1 60 x 60 ( ρ = %1) (≥2) 10 10 9 Çelik Kirişi IPE550 Çelik Aşık Sandviç Panel (Poliüretan) 87 2 60 x 60 ( ρ = %1) (≥2) 22 10 9 Prekast Kiriş Prekast Aşık Sandviç Panel (Poliüretan) 335 3 60 x 60 ( ρ = %1) (≥2) 24 12 9 Prekast Kiriş Prekast Aşık Sandviç Panel (Taşyünü) 460 4 60 x 60 ( ρ = %1) (≥2) 24 12 10 Prekast Kiriş Prekast Aşık Sandviç Panel (Taşyünü) 465 5 60 x 60 ( ρ = %2) (≥2) 24 12 9 Prekast Kiriş Prekast Aşık Sandviç Panel (Taşyünü) 463 Çatı Yapısı Taşıyıcı Sistem Kaplama Söz konusu sanayi yapısının kolon kesiti kare olmadığından performans analizi öncesinde geliştirilen yöntem yardımıyla, yapının bulundu ğu deprem bölgesi ve zemin sınıfına uygun olarak yatay ve dikey açıklık doğru l tuları için ayrı ayrı hasar tahmin eğr ileri çizilmiştir. Yapıda meydana gelebilecek en yüksek hasar tahmini için kesit boyutlarına göre değişen b u eğrilerden en elverişsiz olanı seçilerek ya pının mimari ve yapısal özelliklerine göre hesaplanan eksenel yük ile kolon yüksekliği değerleri kesi ştirildiğinde, yapının ‘’Göçme Sınırı’’nın ötesinde, ‘’Ağır Hasar Bölgesi’’nde bulunduğu tespit edilmiştir (Şekil 13) . 0 100 200 300 400 500 600 5 6 7 8 9 10 11 12 W (kN) L (m) 0 100 200 300 400 5 6 7 8 9 10 11 12 W (kN) L (m) a) Yatay açıklık doğrultusu için (D1, Z3 ) b) Dikey açıklık doğrultusu için (D1, Z3) Şekil 13: Hasar yaşanan sanayi yapısının geliştirilen yönteme göre elde edilen analitik hasar tahmin eğri leri kullanılarak yapısal performansının belirlenmesi T ek katlı sanayi yapılarında yaşa nan hasarlar incelendiğinde , birbirine eş çerçevelerden oluşan simetrik kolon kesitlerine sahip bu tip yapılar da burulma tipi hasarlara rastlanılmadığı, bununla birlikte yatay açıklık sayısı 2 veya daha fazla olduğunda, meydana gelen hasarların orta bölümdeki k lonlarda yoğunlaştığı gözlenmiştir [25]. Edinilen bu bilgi, ge liştirilen yöntem sırasında kritik kolon seçim inin doğru bir yaklaşım olduğunu göstermektedir . Ek olarak, daha büyük kolon kesitine sahip sanayi yapılarında, son yıllarda meydana gelen depremler sırasında daha az hasar yaşandığı gözlenmiştir [26]. Geliştirilen hasar tahmin eğrile inin kesit boyutl ı arttıkça yukarı yönlü hareket etmesi ve aynı hasar seviyesi için daha yüksek eksenel yükler e gerek duyulması, literatürde bulunan gerçek hasar araştırmalarından elde edilen bu verilerle de örtüştüğü söylenebilir. İlgili yöntem, 06 Şubat 2023 tarihinde yaşanan, yüzyılın en yıkıcı depremleri arasında sayılan Kah amanmaraş Depremleri’nden etkilenen Kahramanmaraş Organize Sanayi Bölgeleri’nde bulunan benzer tipteki binalar için düzenlenen saha çalışmaları ve Türkiye Sigorta Sektörü’nde faaliyet gösteren tecrübeleri sigorta eksperleri ve akademisyenlerden elde edilen detaylı teknik veriler kullanılarak sahada uygulanmıştır. İlk etapta gerçek hasar durumları bilinen, simetrik kolonlara sahip binaların mimari ve yapısal özellikleri Tablo 12’de özetlenmiştir. Kolon kesiti içindeki demir donatı oranı ve yüzdesi konusunda kesin bir bilgi alınamadığı durumlarda yönetmeliklerde belirtilen en düşük donatı oranı yüzdesi k ullanılmıştır. DBYBHY- 07’ye göre 1. Derece Deprem B ölgesi’nde bulunan binaların bulunduğu zemin sınıflarının Z3 ve Z4 olarak değiştiği göslenmiştir. Buna göre geliştirilen yöntemden elde edilen uygun hasar tahmin eğrileri kullanılarak hasar tahmin sonuçları ile birlikte gerçek hasar durumları, depremden sonraki fotoğrafları ile birlikte Tablo 13’de özetlenmiştir. GV MN Düşü k Hasar Bölgesi Orta Hasar Bölgesi Yüksek Hasar Bölgesi Ağır Hasar Bölgesi GÇ GV MN P 5 Düşük Hasar Bölgesi Orta Hasar Bölgesi Yüksek Hasar Bölgesi Ağır Hasar Bölgesi GÇ a) Tip 6a’ya ait hasar tahmin eğrisi (D1, Z3) b) Tip 6b’ye ait hasar tahmin eğrisi (D1, Z3) Şekil 10. Örnek sanayi yapılarının hasar seviyelerinin geliştirilen analitik hasar tahmin eğri- leri kullanıl rak belirle mes Kolon Kesiti (cm) Yatay Açıklık (m) Di ey Açıklık (m) L (m) (2) 20 6 6 Çatı Yapısı Taşıyıcı Sistem Eks. Yük (kN) Prekast Kiriş (Yapının orta bölümlerinde 2 ad. vinç kirişi mevcuttur.) Prekast Aşık Yok 205 Kaplama 35 x 55 ( ρ = %1.5)