Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 152

MAKALE BETON PREFABRİKASYON EKİM 2024 ◆ SAYI : 152 9 HEDEF BAZLI TASARIM: YENİLİKÇİ BİR TASARIM YÖNTEMİNİN TEORİSİ VE ÖNÜRETİMLİ BETON BİNADA UYGULAMA ÖRNEĞİ ÖZET Yapıların depreme göre tasarımında ülkemizde ve dünyada yaygın olarak kullanılan yaklaşımlardan biri, Kuvvet Bazlı Tasarım yaklaşımıdır. Kuvvet Bazlı Tasarım yaklaşımında, deprem etkileri, elastik ivme tepki spektru- mu yardımı ile yapının doğal titreşim özellikleri kullanılarak belirlenen statik kuvvetlerin, yapıların kütle merkezleri- ne uygulanması ile temsil edilir. Yapı tasarımı, bu statik kuvvetlerin etkisi altında yapının öteleme ve şekildeğiş- tirmelerinin belirlenmesi ve etkiyen iç kuvvetlere göre yapısal elemanların tasarlanıp detaylandırılması ile gerçek- leştirilir. Amerika Birleşik Devletleri’nde Prof. Dr. Robert Englekirk’ün liderlik ettiği bir ekip, Kuvvet Bazlı Tasarım yaklaşımı- nın, yapıların deprem davranışını doğ- ru temsil etmediği argümanı ile uzun yıllardır analitik ve deneysel çalışmalar gerçekleştirmektedir. Bu çalışmalar sonucunda, Hedef Bazlı Tasarım ( Ob- jective-Based Design ) isimli alternatif bir tasarım yöntemi geliştirilmiştir. Hedef Bazlı Tasarım yaklaşımında, yapı elemanlarının boyutlandırılması, ‘hedef’ olarak belirlenen ve genellikle göreli kat ötelemesi olan parametre baz alınarak, spektral hız ile ifade edi- len depremselliğe göre yapılır. Yapısal elemanların betonarme tasarımı, ye- terli sünekliği sağlarken yapısal hasa- rın istenmeyen seviyelere ulaşmasını engelleyecek şekilde tasarımcının mü- hendislik önsezisi ile yapılır. Tasarım süreci, tasarımın zaman tanım alanın- da dinamik analiz kullanılarak kontrol edilmesi ile tamamlanır. Prof. Dr. Robert Englekirk ve ekibinden Prof. Dr. Andre Barbosa, 28-30 Mayıs 2024 tarihlerinde Türkiye Prefabrik Birliği sponsorluğunda İstanbul Tek- nik Üniversitesi işbirliği ile düzenlenen Çalıştay’da, geliştirdikleri Hedef Bazlı Tasarım konusunda konuşmalar yap- mıştır. Bu Çalıştay kapsamında, ülke- mizde sıklıkla rastlanan tek katlı önüre- timli sanayi yapısı örneği, Kuvvet Bazlı Tasarım ve Hedef Bazlı Tasarım yak- laşımları ile yazar tarafından tasarlan- mış ve sonuçlar zaman tanım alanında analiz kullanılarak karşılaştırılmıştır. Bu makalede, Hedef Bazlı Tasarım’ın teorisi açıklanmış ve tek katlı önüre- timli sanayi yapısı örneği üzerinde uy- gulamasının detayları sunulmuştur. Anahtar Kelimeler: Önüretimli Be- tonarme Bina, Önüretimli Betonarme Sanayi Yapısı, Deprem Tasarım Yakla- şımı, Kuvvet Bazlı Tasarım, Dayanıma Göre Tasarım, Hedef Bazlı Tasarım. OBJECTIVE-BASED DESIGN: A NOVEL DESIGN APPROACH, ITS THEORY AND APPLICATION ON A PRECAST CONCRETE BUILDING One of the most widely adopted earthquake design approaches in our country and the world is Force-Based Design. In Force-Based Design, earthquake effects are represented by A. Ata KULAKSIZOĞLU İstanbul Teknik Üniversitesi-State Uni- versity of New York İnşaat Mühendis- liği Bölümü’nden 2008 yılında mezun oldu. Boğaziçi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Yapı Müh. Programında 2011 yılında “İki Katlı Moment Aktaran Bağ- lantılı Prefabrike Endüstri Yapılarının Deprem Performansının İncelenmesi” başlıklı tezi ile Yüksek Lisans, 2023 yılında “Önüretimli Yapı Sistemlerinin Enerji Sönümleme Kapasitesini Arttır- mak için Tasarlanmış bir Hareket Büyüt- me Sönümleyicisinin Analitik ve Deney- sel Çalışması” başlıklı tezi ile Doktora çalışmalarını tamamladı. 2008-2011 yılları arasında Barka Mühendislik’te proje mühendisi olarak çalıştıktan son- ra, 2011-2012’de Kara Harp Okulu’nda Betonarme ve Yapı Tasarımı dersleri verdi. Önüretimli ve ardgermeli yapıların ileri modellemesi, ekonomik tasarım yak- laşımları ve deprem performansının güçlendirilmesi ile ilgili ulusal ve ulus- lararası yayınları bulunmaktadır. Boğaz- içi Üniversitesi’nde doktora çalışması kapsamında Prof. Dr. Cem Yalçın ve Prof. Dr. Çetin Yılmaz ile birlikte önüre- timli binalarda deprem etkilerini azaltan sürtünme tipi enerji sönümleyici geliş- tirmiştir. Halen kurucu ortağı olduğu ATAY Prefab- rike ve KUL-TECH Mühendislik firmaların- da görev almakta olup, önüretimli ve ard- germeli yapıların tasarımı, üretimi, web bazlı yazılımlar ve deprem sönümleyici sistemleri üzerinde çalışmaktadır.