Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 155

MAKALE BETON PREFABRİKASYON TEMMUZ 2025 ◆ SAYI : 155 14 etkileyen öngerme kuvvetinin birleşi- min başlangıç rijitliğini artırdığı ifade edilmektedir (Aksoylu et al. 2021). Pim çevresinde harç bulunması, ki- riş ile arasındaki aderansı artırmakta ve bu durum, kirişin itme ve çekme kuvvetlerine bağlı olarak meydana gelen dönme ve çarpma etkilerini sı- nırlamaktadır (Kremmyda et al. 2014, 2017; Krishnan and Purushothaman 2020). Ayrıca dolgu harcı ve kiriş ara- sındaki pürüzlülüğün yük aktarımını güçlendirdiği bilinmektedir (Sakcalı et al. 2023). Ancak mevcut bazı yapı- larda pürüzlü bağlantının sağlanma- dığı ve bu hususa dikkat edilmediği gözlenmiştir. Birleşimi oluşturan pim etrafında sınırlayıcı donatıların bulun- ması kabuk betonunun ezilmesini ön- leyerek gevrek kırılmayı sınırladığı ifa- de edilmiştir (Kremmyda et al. 2017). Birleşimi etkileyen diğer parametre elastomerik yastığın bulunmasıdır. Kiriş ve kolonun birleşimdeki dönme ve ötelenme hareketleri sebebi ile be- ton elemanların kırılmasını engellemek amacıyla elastomer mesnetlerin kul- lanımı oldukça önemlidir (Patil 2021; Wang et al. 2014). Ülkemizde mevcut prefabrik yapılar incelendiğinde elasto- mer mesnet kullanımının uygulamada genellikle ihmal edildiği gözlenmiştir. Ayrıca birleşime etkiyen düşey yükler ve düşük yatay yüklerde birleşimde sorunlar gözlenmezken, deprem gibi büyük çevrimsel yüklemelerde daha düşük kapasitelerin kaydedildiği ifade edilmiştir (Kallam and Borghate 2022; Kremmyda et al. 2014). Son yıllarda, Türkiye’de meydana gelen depremler neticesinde mafsal- lı pimli bağlantılarda gözlenen hasar durumları Şekil 1’de verilmiştir. Bu birleşimlerde tasarım kurallarına uy- gun imalatların yerinde üretilmediği ve yapım detaylarında kusurların olduğu tespit edilmiştir. TBDY-2018 kuralları- nın çoğu zaman göz ardı edildiği be- lirlenmiştir. Bu bağlamda ülkemizde imal edilen endüstriyel prefabrik beto- narme yapılarda yaygın olarak kullanı- lan mafsallı pimli birleşimlerin göçme mekanizması araştırılmıştır. Çalışmada ağır hasar alan pimli birleşimler sonlu elemanlar yöntemi ile ABAQUS yazılı- mında modellenmiştir. Beton ve çelik malzemelerin lineer olmayan davra- nışı dikkate alınmıştır. TBDY2018’de detayları verilen MFB1 bağlantı tipi referans alınmış ve uygulama eksik- likleri dikkate alınarak beş farklı model oluşturulmuştur. Bu doğrultuda farklı uygulamaların davranışı nasıl değiştir- diği ve yapı güvenliğini nasıl etkilediği araştırılmıştır. 2. NÜMERİK ÇALIŞMA 2.1. Kolon-Kiriş Bağlantı Elemanları ve Detaylarının Değerlendirilmesi Çalışmada mafsallı pimli bağlantı- lar hem düşey hem de yatay yük et- kisinde modellenmiştir. Kolon-kiriş birleşiminin deprem performansını etkileyen parametreler göz önüne alı- narak farklı bağlantı konfigürasyonları oluşturulmuştur. Çalışmada tam öl- çekli yapı dikkate alınmıştır. Literatür- de deneysel ve nümerik çalışmaların bir kısmında hem monotonik hem de çevrimsel yükleme kullanılmıştır (Kal- lam and Borghate 2022; Kremmyda et al. 2014). Bu bağlamda düzlem dışı davranışı anlamak adına çalışmanın ilk aşamasında monotonik yükleme yapılarak analizler gerçekleştirilmiş- tir. Kirişte meydana gelen maksimum deplasman, yatay yükler, göçme mekanizması, moment ve dönme değerleri kaydedilmiştir. Tüm kritik parametrelerin ABAQUS yazılımında öğrenilebileceği ve diğer çalışmalar ile karşılaştırılabileceği bilinmektedir (Ishak and Hashim 2020; Kremmyda et al. 2014; Shukri et al. 2019; Zoubek et al. 2013). Aynı yazarlar tarafından birleşim probleminin karmaşıklığı göz önüne alındığında ABAQUS yazılımın- dan elde edilen sonuçların deneysel çalışma ile uyumlu olduğu ifade edil- miştir. Nümerik çalışmada gerçek za- manlı alınan yük değerleri, deplasman değerleri ile birlikte kuvvet-deplasman grafikleri oluşturularak uygulamada karşılaşılan mafsallı pimli bağlantıların performansı belirlenmiştir. Nümerik çalışmada sınırlayıcı donatılar değişti- rilmemiştir. Uygulamalarda pim çevre- sinde bulunan harcın bazı durumlarda Şekil 2. TBDY-2018’de MFB1 için verilen pimli birleşim detayı