MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
NİSAN 2012
?
SAYI : 102
8
BÖLÜM I
Giriş
SAFECAST Avrupa Komisyonunun desteklediği uluslararası bütünler nitelikteki bir dizi projenin üçüncüsüdür. Amacı prefabri-
ke yapı elemanlarından oluşan bina türü yapı sistemleri için yeni birleşim türleri geliştirmektir. Küçük ve orta boy girişimciler
ya da onların oluşturduğu birlikler ve araştırma yaparak teknoloji geliştiren Avrupa Birliği Üye Devletlerinin bazı kurumlarını bir
araya getiren proje, sorumluluklar paylaşılarak aşama aşama tamamlanmaktadır. Sonunda uygulamacının önüne deneylerle
sınanmış, tasarım ilkeleri belirlenmiş ve yeter güvenlikle kullanılabilecek çözümler konulmaktadır.
Bu projenin üye ülkeler açısından önemli olan bir yanı, biraraya gelmekte olan araştırma kurumlarının ve araştımacıların, birbir-
lerinden görme ve birbirlerinden öğrenme ortamının yaratılmasıdır. İçeriğinde süreklilik bulunan araştırma olgusu ve kavramı
açısından bu, hem araştırmacılar hem de araştırmayı desteklemek konumunda olanlar için çok önemlidir. 10 milyon nüfuslu
Portekiz, 45 milyon nüfuslu İspanya, 60 milyon nüfuslu İtalya, 2 milyon nüfuslu Slovenya, 11 milyon nüfuslu Yunanistan
ve 75 milyon nüfuslu Türkiye’nin katkıda bulunduğu proje; işbirliğinin daha hızlı sonuç alma, güçbirliğinin de yükümlülükleri
dağıtma açısından ne kadar önemli olduğunu gözler önüne sermektedir. Portekizin büyük sarsma tablasının bulunduğu ulusal
laboratuvarı, Slovenya’nın deprem mühendisliği konusundaki birikimi, İtalya’da Milano Politeknikte kurulan çalışma düzeni,
yine İtalya Ispra’da kurulu Avrupa Birliğinin büyük olanaklar sağlayarak desteklediği ELSA Laboratuvarı ile Yunanistan’ın ve
İspanya’nın küçük boyutlu fakat çok etkin kullanılabilen laboratuvarları ülkemiz açısından dikkatle değerlendirilmelidir.
Araştırma ve teknoloji geliştirme kapsamında bu projede laboratuvar olanaklarıyla yer alan İTÜ İnşaat Fakültesi Yapı ve Dep-
rem Mühendisliği Laboratuvarında 1/1 ölçekli sekiz,1/2 ölçekli altı deney gerçekleştirmiştir. Bu deneylerde kullanılan numu-
nelerin hazırlanması, laboratuvarda sınanması ve bulguların değerlendirilmesi aşamalarında Türkiye Prefabrik Birliği ve destek
veren teknik komiteleri ile İTÜ ve dışından pek çok araştırmacı bir araya gelmiş, ortak çalışmalardan çok yönlü yarar sağlanmış
ve güçbirliğinin önemi bir kez daha yaşanmıştır.
SAFECAST projesi, döşeme elemanının döşeme elemanına, döşeme elemanının kirişe, kirişin kolona, kolonun temele, cephe
elemanlarının cephe elemanlarına ve kirişlere yeni bağlantı elemanları kullanılarak esas itibariyle de kuru birleşimlerle bağlan-
masına ve sistemde kavrama betonu (topping) kullanılmamasına yönelik olarak hazırlanmıştır. Ancak üye ülkelerin öncelikli
gereksinimleri ve sağlanan parasal destekle süre de gözönüne alındığında çalışma programlarında bazı uyarlamalar yapılmış-
tır. Bu kapsamda olmak üzere cephe elemanlarına yönelik çalışmalar sınırlanmış, olası yeni bir proje içine aktarılmış ve bazı
ıslak birleşimler de gözönüne alınmıştır. Bunlardan aşağıda ayrıntısı ile işlenecek olan iki farklı kolon - kiriş birleşimi karma ya
da melez birleşimler olarak programda yerini almış ve ülkemizde denenerek elde edilen sonuçlar kullanıcılara sunulacak dü-
zeye getirilmiştir. Kuru ve ıslak birleşimlerin ortak özelliklerini taşıyan bu birleşimlerde ülkemizdeki uygulamalara koşut olmak
üzere kavrama betonunun da kullanılması öngörülmektedir.
Deprem etkisi karşısında kendisinden, öngörülen düzeyde yerdeğiştirme sünekliğini göstermesi beklenen ve bunu sağlarken
de bütün elemanlarının kritik kesit ve bölgelerinde de genel süneklik beklentisini sağlamak üzere ona uyumlu bölgesel sünek-
likler sergilemesi istenen yapı sisteminin boyutlandırılmasında ve donatılmasında, elemanların birbirine yük aktarmakta olduğu
birleşim bölgeleri ve yakın çevrelerinin önemi büyüktür.
Yerinde dökme betonla yapılan pek çok uygulamanın depremden sonra yıkılmasındaki önemli nedenler arasında, uygun do-
natılmayan birleşim bölgelerinin daha depremin başlangıcında dağılması gelmektedir. Kalıcı şekildeğiştirmelerin buralarda yı-
ğılması diğer bölgelerdeki taşıma kapasitelerinden ve süneklikten yararlanamadan sistemin elden çıkmasına neden olabilmek-
tedir. Aynı tehlikenin daha büyüğü, önceden dökülen betonarme elemanların denenmemiş yöntemler ile biraraya getirilmesi
ve yapıyı oluşturması önerildiğinde de mevcuttur. Bu tehlikeyi azaltmak üzere, önerilen iki farklı birleşim bölgesi için çeşitli
deneyler yapılmış, simetrik olmayan kiriş kesitleri ile bu kesitlerde pozitif ve negatif eğilme momentleri oluştururken tek yönde
artmakta olan yükler etkisindeki davranış ile iki yönlü yükler etkisindeki davranış, ayrı ayrı numuneler üzerinde incelenmiştir.
Bu yazının amacı deneysel çalışmalardan başlayarak varılan sonuçları özetlemek, yapılan gözlemleri paylaşmak, ara sonuçla-
rın nasıl genellenebileceğini tartıştıktan sonra çıktıların yapısal çözümlemelerde kullanılırken dikkat edilmesi gereken noktaları
vurgulamak ve hesap esasları üzerinde durmaktır.
