MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
TEMMUZ 2012
?
SAYI : 103
8
sağlanabilmesi içindir. Aksi durumda
oluşması muhtemel kapasite artışları
tasarım kurgusunu bozabilecek ve ni-
hayetinde eğilme göçmesinden önce
oluşabilecek kesme nedeniyle ani ve
gevrek kırılmaya neden olunacaktır.
D) Yasal mevzuat bazında çelik do-
natı kalite değerlendirmeleri ;
Ülkemizde betonarme yapı tasarı-
mında ana mevzuat “Deprem Bölge-
lerinde Yapılacak Yapılar Hakkında
Yönetmelik” ve TS 500 “Betonarme
Yapıların Tasarım ve Yapım Kuralları “
adlı standarttır. Önceki bölümlerde de
anlatılmaya çalışıldığı üzere tasarım ve
yapıma esas bu kaynaklar ile TS 708
standardının ilgili içeriğinde büyük çe-
lişkiler ve farklılıklar bulunmaktadır.
Bu konuda İTÜ’de yapılan bir çalış-
mada [3] mevcut deprem yönetmeli-
ğinin çelik donatılar üzerine belirlediği
şartların ACI 318 bazlı bir karşılaştırıl-
ması yapılmış ve uyum içinde olduğu
saptanmıştır. İlgili çalışmada ACI 318
tasarım kodunun mevcut aynı ülkede-
ki ASTM A 706 ve ASTM A 615’deki
donatı çeliği yapım standardı ile de
çelişme halinde olmadığı ortaya kon-
muştur. Yine aynı çalışmanın deney-
sel değerlendirmelerinde teste tabi
tutulan toplam 1375 adet çelik donatı
örneğinin % 74’ünün mevcut deprem
yönetmeliği koşullarını sağlamadığı
deneysel çalışmalarla ortaya konmuş
ve yayınlanmıştır.
Benzer bir çalışma 2009 yılında Ulus-
lararası Deprem Sempozyumunda
sunulmuş [4]ve ODTÜ, İTÜ ve Selçuk
Üniversitesi deney laboratuarlarında
toplam 5693 adet donatı çubuğu üze-
rinde yapılan testlerde 1997 deprem
yönetmeliği (ACI 318 ile aynıdır) ko-
şullarının % 42 oranında sağlanamadı-
ğı, 2006 deprem yönetmeliği koşulla-
rının ise % 21 oranında sağlanamadığı
saptaması yapılmıştır.
Bu satırların yazarı tarafından 17
Ağustos 1999 depremi sonrası yapı-
lan bir çalışmada [1] hasar görmüş
yapılardan alınan donatı örneklerinin
KOSGEB laboratuarlarındaki mekanik
ve kimyasal test sonuçları (Tablo 2
ve Tablo 3) yüksek karbon yüzde-
si(%0.43) ve dolayısıyla yüksek kar-
bon eşdeğerine sahip (%0.75) donatı
çeliklerinin akmadan koptuğunu ve
incelenen donatıların % 75’inin mevcut
deprem yönetmeliğine aykırı olduğunu
göstermiş ve bu yayında donatı kimya-
sal kompozisyonuna - karbon eşdeğeri
tanımına vurgu yapılmıştır.
(
tablodaki A ile indislenen donatılar
hariç diğerleri Deprem Yönetmeliği ko-
şullarını sağlamamaktadır)
Geçtiğimiz yıl yaşanan Van depremi
sonrasında Türkiye Prefabrik Birliği ta-
rafından yapılan araştırmada, tek holü
montaj esnasında hasar görmüş bir
endüstriyel yapıdan alınan donatı ör-
nekleri ODTÜ laboratuarlarında kimya-
sal ve mekanik testlere (Tablo 4) tabi
tutulmuş ve söz konusu donatıların
tamamının mevcut deprem yönetmeli-
ği koşullarını sağlamadığı görülmüştür
[2] (
bu konudaki TPB raporu kapsamlı
olarak ayrıca yayınlanacaktır).
Tablo 2.
17
Ağustos 1999 Depremi sonrası hasar görmüş yapılardan alınan donatılardaki
kimyasal analiz sonuçları [1]
ELEMENT
A
B
C
D
KARBON
C
0,17200
0,43000
0,10500 0,17800
SİLİSYUM
Si
0,23600
0,26000
0,12500 0,27200
MANGAN
Ma
0,56800
1,64000
0,64400 1,82000
FOSFOR
P
0,00594
0,00692
0,05120 0,00512
KÜKÜRT
S
0,02420
0,10500
0,03340 0,08540
KROM
Cr
0,05180
0,12000
0,04970 0,13300
MOLİBDEN
Mo
0,00416
0,01190
0,00100 0,00100
NİKEL
Ni
0,06950
0,09300
0,09590 0,43400
BAKIR
Cu
0,03900
0,13800
0,09260 0,06490
KARBON EŞL.
0,28529
0,75831
0,23524 0,51555
Şekil 1.
Çeliklerde Gerilme - Şekil Değiş-
tirme [3]
