MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
TEMMUZ 2012
?
SAYI : 103
9
E) Sonuç ve Öneriler;
Yukarıda da açıklanmaya çalışıldığı
üzere donatı kalitesindeki bu sorunun
kaynağı ülkemizdeki ilgili üretim stan-
dardının yüksek karbon içerikli S420
çeliği üretimine olanak sağlaması ve
bu durumunda deprem yönetmeliğine
aykırı bir uygulamaya kaynaklık etme-
sidir.
Türkiye’de üretilen S 420 kalitesinde-
ki donatı çeliğinin önemli bir yüzdesi
mevcut deprem yönetmeliğimiz şart-
larını sağlamamaktadır, bu durum en
azından 2010 yılına kadar pratik olarak
süregelmiştir. Yıllık 10 milyon ton’a
varan iç piyasa donatı çeliği tüketimi
içinde böylesi bir riskin var olması
ülkemiz için ciddi bir tehlikedir. Söz
konusu kullanımı deprem yönetmeliği
açısından sakıncalı donatıların, dep-
remler sonrası hasar gören veya yı-
kılan yapılarda da gözükmesi mevcut
riskin güncelliği ve büyüklüğü hakkın-
da olumsuz bir kanaat oluşturmakta-
dır. Hasarlar sonrası yapılan saha göz-
lemlerinde genellikle tasarım veya ya-
pım hatalarının vurgulandığı tespitlerde
yönetmeliklere aykırı donatı kullanımı
gerçeğinin hasara olan etkisi mutlaka
araştırılmalıdır.
Esasen TS 708/Nisan 2010 revizyonu
deprem yönetmeliği kriterlerine yaklaş-
makla beraber, yaygın kullanımın oldu-
ğu S420 donatı çeliğinde yüksek oran-
da karbon içeriğine (%0.45) izin ve-
rilmesi ve karbon eşdeğeri eşik kriteri
tanımı yapılmaması nedeni ile hala risk
içermektedir, 17. Ağustos. 1999 dep-
remi sonrasında hasarlı yapıdan alınan
donatı örneğindeki %0.43’lük karbon
değeri bu riski doğrulamaktadır, bu ne-
denle öncelikle TS 708 standardındaki
S 420 çeliği karbon elementi yüzdesi
referans diğer ülke kodlarında olduğu
gibi %0.25-%0.30 aralığına çekilme-
li ve karbon eşdeğeri limiti de %0.50
olmalıdır. Bu koşul sağlandığı takdirde
deprem yönetmeliği ilgili koşulları da
asgari olarak sağlanabilecektir, aksi
durumda ise bu kez TS 708’e aykırı
donatı kullanımı söz konusu olacaktır.
Şu anki hali ile gerek karbon elementi
yüzdesi gerekse karbon eşdeğeri limiti
ve mekanik özellikleri açısından dep-
rem yönetmeliği koşullarını sağlayabi-
lecek TS 708’deki tek nervürlü donatı
sınıfı ise B 420C olarak tanımlanan
sınıftır. Yeni olan bu donatı sınıfı da ta-
sarım ve yapım yönetmeliklerinde yer
almamaktadır, bu nedenle de yukarıda
belirtilen revizyonun TS 708’de ivedi
olarak yapılarak, tüm standardın amir
“
deprem yönetmeliği” şartlarına uygun
hale getirilmesi, akabinde de TS 500
standardının bu revizyonlara uygun
hale getirilmesi bundan sonraki riskle-
rin yaşanmaması açısından gereklidir.
Son söz olarak da her durumda; yapım
aşamasında kullanılacak her türlü do-
natının “deprem yönetmeliği” şartları-
na uygunluğu test edilmeli, belgelen-
Tablo 3.
17
Ağustos 1999 Depremi sonrası hasar görmüş yapılardan alınan donatılardaki
mekanik test sonuçları [1]
Akma
Çekme
Numune
No.Çap (mm)
Dayanımı
Dayanımı
(
N/mm
2
)
(
N/mm
2
)
A
991
C
18
451.4
521.8
992
C
18
551.2
589.6
B
996
C
12
-
775.9
997
12
-
753.9
C
989
C
22
262.5
416.8
990
22
278.2
416.8
D
993
C
14
493.5
581.7
991
C
14
509.2
583.8
(
tablodaki A ile indislenen donatılar hariç diğerleri Deprem Yönetmeliği koşullarını sağla-
mamaktadır)
(
Donatıların tamamı deprem yönetmeliği kriterlerine aykırıdır)
Numune
Numune
Akma dayancı
Çekme
** %
Uzama
Kod No
ilk boyutları
(
R
p 0,2
/
R
eH
)
Dayancı (R
m
)
(
A)
(
mm)
(
N/mm
2
)
(
N/mm
2
)
1 -
?
22
*
Çap: 21,50
R
p 0,2
=R
m
691
9,8
2 -
?
22
*
Çap: 21,08
R
p 0,2
=R
m
730
8,2
3 -
?
18
*
Çap: 17,86
570
657
27,2
4 -
?
18
*
Çap: 17,63
626
703
***
Tablo 4.
Van depremi sonrası hasar görmüş bir yapıdan alınan donatıların mekanik test
sonuçları [2]
