MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
TEMMUZ 2012
?
SAYI : 103
6
nervürlü S 420 (ST IIIa) donatı çeli-
ği minimum akma mukavemeti 420
N/mm
2
,
minimum çekme mukameti
500
N/mm
2
ve çekme/akma dayanımı
oranı minimum 1.10 olarak mekanik
özellikleri tanımlanmış, ayrıca kimya-
sal kompozisyonundaki kütlece max.
karbon miktarı limiti olarak %0,40
(
binde 4) değeri belirtilmiş ve herhangi
bir karbon eşdeğeri limiti tanımlanma-
mıştır.
TS 708’in yeni versiyonu olan TS 708/
Nisan 2010’da ise; S 420 donatı çe-
liğinin akma ve çekme minimum de-
ğerleri değiştirilmeksizin çekme/akma
dayanımları oranı minimum 1.15 ola-
rak değiştirilmiş ve ayrıca deneysel
akma dayanımı/karakteristik akma
dayanımı maksimum oranı 1.30 olarak
ilave edilmiştir. Kimyasal kompozis-
yonundaki kütlece maksimum karbon
elementi miktarı ise %0,45 (binde dört
buçuk) ile eski haline nazaran arttırıl-
mış ve karbon eşdeğeri limiti yine ta-
nımsız bırakılmıştır.
Ayrıca önemli bir değişiklik olarak
akma dayanımı 420 N/mm
2
olan (TS
708/ 1996’
daki gibi özel bir vurgu ya
da başlığın verilmemesinden dolayı
sıcak haddelendiği düşünülmektedir)
iki ayrı nervürlü donatı çeliği cinsi daha
(“
B 420B” ve “B 420C”) bulunmakta-
dır. Bunlardan ilki olan B 420B dona-
tısı çekme dayanımı minimum değeri
belirtilmeyen ancak çekme dayanımı
/
akma dayanımı minimum oranı 1.08
olarak tanımlanan, deneysel akma da-
yanımı / karakteristik akma dayanımı
oranı verilmeyen, kimyasal kompozis-
yonundaki kütlece maksimum Karbon
elementi miktarı %0,22 ile sınırlandı-
rılan, karbon eşdeğeri ise %0,50 ile
tanımlanan bir yeni donatı türüdür.
B 420C ile tanımlanan diğerinde ise
minimum çekme dayanımı limiti ve-
rilmemiş ancak çekme dayanımı/
akma dayanımı minimum oranı 1.15
maksimum oranı ise 1.35, deneysel
akma dayanımı/karakteristik akma da-
yanımı maksimum oranı 1.30, kopma
uzaması miktarı minimum %12 olarak
belirlenmiş ve kimyasal kompozisyo-
nundaki kütlece max. Karbon elementi
miktarı % 0,22 ile sınırlandırılmış ve
karbon eşdeğeri limiti de %0,50 olarak
tanımlanmıştır.
Dolayısıyla TS 708/ 2010 versiyonun-
da 420 N/mm
2
akma dayanımı olan
nervürlü donatı çeliği çeşidi üçe çıkmış
ve bu donatıların gerek mekanik özel-
liklerinde gerekse kimyasal kompozis-
yonlarında eski haline nazaran değişik-
likler yapılarak yürürlüğe girmiştir.
B.2) Deprem Bölgelerinde Yapılacak
Yapılar Hakkında Yönetmelik;
1990’
lı yıllarda dünyada ve ülkemizde
sıkça yaşanan depremlerden sonra
uzun erimli çalışmalarla mevcut 1975
Afet Yönetmeliğimiz radikal değişiklik-
lerle tamamen yeniden ele alınmış ve
02.09.1997
tarihinde resmi gazetede
yayınlanarak “Afet Bölgelerinde Yapı-
lacak Yapılar Hakkında Yönetmelik”
adı ile yayınlanarak yürürlüğe girmiş-
tir. Söz konusu yönetmeliğin güncel
gelişmelerle kapsamı genişletilmiş ve
06.03.2006
tarihinde bu kez “Dep-
rem Bölgelerinde Yapılacak Yapılar
Hakkında Yönetmelik” adı ile tekrar
resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe
girmiştir. Mevcut yönetmelik ülkemiz-
de inşa edilecek yapıların tasarımı ve
yapımı ile ilgili yasal ve amir koşulları
içermektedir.
Bu yönetmeliğin gerek 1997 özgün
hali gerekse 2006 versiyonunda “mal-
zeme” başlığı altında donatı çeliklerine
önemli kriterler getirilmiştir. İlgili kriter-
ler şöyledir;
a. Etriye, çiroz ve döşeme donatısı
dışında nervürsüz donatı kullanıl-
mayacağı,
b. Betonarme taşıyıcı sistem (kolon-
kiriş) elemanlarında S 420’den
yüksek dayanımlı çelik kullanılma-
yacağı;
c. Kullanılan donatının kopma birim
uzamasının % 10’dan az olamaya-
cağı,
d. Donatı çeliğinin deneysel olarak
bulunan ortalama akma dayanımı-
nın, ilgili çelik standardında öngö-
rülen karakteristik akma dayanımı-
nın 1.30 katından fazla olamayaca-
ğı,
e. Deneysel olarak bulunan ortalama
kopma dayanımının, yine deneysel
olarak bulunan ortalama akma da-
yanımının 1.15 katından az olama-
yacağını (bu kriter 1997 yönetme-
liğinde 1.25 katı idi),
f. Kaynak yapılacak donatı çeliğinin
karbon eşdeğerinin TS 500’de
verilen sınırı aşamayacağı, şeklin-
de olup, esasen donatı kullanımı
şartlarına dair çok önemli kriterler
getirilmiştir.
B.3) TS 500 Betonarme Yapıların Ta-
sarım ve Yapım Kuralları;
TS 500 standardı 1984’den 2000 yı-
lına kadar yürürlükte kalmış ve Şubat
2000’
de önemli ölçüde revize edilerek
TS 500/ 2000 olarak yayınlanmıştır.
Söz konusu standart donatıların me-
kanik özellikleri konusunda yürürlük-
teki TS 708 standardına atıf yapmak-
la beraber, kaynak yapılacak doğal
sertlikteki donatı çubuklarının karbon
eşdeğerinin %0.40 (binde 4) değerini
aşamayacağı koşulunu getirmiştir. An-
cak bu değer Şubat 2001 tarihli stan-
dart tadil teklifi üzerine %0.50 değeri
olarak revize edilmiş ve yayınlanmış-
