MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
ŞUBAT 2014
◆
SAYI : 109
14
14
sıcaklıklar altında fiziksel ve meka-
nik özelliklerinde değişiklikler tespit
etmişlerdir [2, 3, 4]. Beton, yangın
esnasında ortaya çıkan yüksek ısının
etkisiyle basınç dayanımında ve elas-
tisite modülü değerinde ciddi kayıplara
uğramış, bu kayıpları betonda oluşan
çatlaklar, parçalanmalar ve dağılmalar
takip etmiştir [5]. Betonarme donatı
çeliği de benzer olarak yüksek sıcak-
lıklarda akma-çekme dayanımlarında
ve elastisite modülü değerlerinde çok
ciddi kayıplara uğramışlardır [6,7].
Bu çalışmada yangına maruz kalmış
betonarme prefabrike bir binanın yük-
sek sıcaklıklar altında davranışını ince-
lemek amaçlanmıştır. İnceleme altına
alınan yapı Biska Tekstil’e ait pamuk
deposu olarak kullanılan bir binadır.
Prefabrike betonarme olarak tasar-
lanan bina, üstten mafsallı, moment
aktarmayan bir çerçeveden oluşmak-
tadır. Binada kullanılan beton, kolon ve
oluklarda C30/37, öngermeli aşık ki-
rişlerinde C35/45, öngermeli eğik çatı
kirişle-rinde ise C40/50 kalitesindedir.
Çatı kaplaması olarak poliüretan kö-
püklü sandviç panel kullanılmıştır. Dış
duvarlar ve bölme duvarlar bims blok
kullanılarak tamamlanmıştır ve 20 cm
kalınlığındadır. Bina Gaziantep’te bu-
lunmaktadır ve yapımı 2011 yılı haziran
ayında tamamlanmıştır. 2012 yılı ekim
ayında yangına maruz kalmıştır. İtfaiye
ekiplerinden alınan bilgiye göre yangın
yaklaşık 27 saat sürmüş, yangın es-
nasında sıcaklık 900 °C mertebelerine
ulaşmıştır. Binaların Yangından Korun-
ması Hakkında Yönetmelik‘te belirtil-
diği üzere, yangın türü A sınıfı yangın
(
odun, kömür, kağıt, pamuk, vb. yanıcı
katı maddeler yangını) olarak belir-
lenmiştir [8]. Bina oturum alanı 9380
m
2
olup, bunun 5217 m
2
’
si tamamen
yanarak kullanılamaz hale gelmiştir
(
Şekil 1).
Depo içerisindeki pamuk balyaları-
nın istifleme şekli de yangın sonucu
oluşan hasarlarda etkili olmuştur. İs-
tifleme holün orta kısımlarını boş bı-
rakacak şekilde köşelere doğru yapıl-
dığından, kolonların yangın esnasında
daha yüksek ısılara ulaşmasına neden
olmuştur (Şekil 1).
Yangın AB holünde başlamış, daha
sonra BC holüne sıçrayarak büyü-
müştür. C aksında boydan boya böl-
me duvar olması, alevlerin CD ve DE
hollerine geçişini engellemiştir. Yangın
söndürme işlemi sırasında itfaiye ekip-
leri C aksındaki bölme duvarda birkaç
noktada geçişler açarak yangına bu
kısımlardan müdahale etmişlerdir (Şe-
kil 2a, 2b). Bunun sonucu olarak, bu
geçiş noktalarının sağında ve solunda
kalan kolonlar diğer kolonlara göre
daha erken soğutulduğu için yangının
etkilerini daha az görmüşlerdir.
Bina yangın sırasında 900 °C merte-
belerinde sıcaklıklara maruz kalmıştır.
Böylesine yüksek ısılarda çimento
hamurunda bulunan kalsiyum-sili-
kat-hidrat (C-S-H) jelleri parçalanır ve
beton yapısında geri dönmeyen bir ha-
sar oluşur. Bununla beraber, çimento
hamurundaki bir diğer unsur olan sön-
müş kireç (Ca(OH)2) sönmemiş kirece
(
CaO) dönüşür ve büyük hacim büzül-
mesine uğrar. Su kaybının neden oldu-
ğu büzülme (rötre) ve beton içerisinde
oluşan buhar basıncı, donatı üzerinde-
ki beton örtünün (paspayı) çatlaması-
na ve parça atmasına neden olur [9].
Ayrıca, yangın sırasında püskürtülen
su, kalsiyum oksitin (CaO) tekrar kalsi-
yum hidroksite (Ca(OH)2) dönüşmesi-
ne sebep olur ve böylece beton hacmi
belirli bir oranda artar. Bunun sonu-
cunda da betonda dağılma ve patla-
malar meydana gelir. Binada oluşan
hasar incelendiği zaman, kolonlarda
paspaylarının parçalanarak yok olduğu
ve boy donatıların açığa çıktığı gözlen-
miştir (Şekil 2d). Bazı kolonlarda da
maksimum düşey yükün geldiği kısa
konsol uçlarında (guselerde) beton
Şekil 1. Yanan binanın plan görünüşü ve pamuk balyalarının istiflenme şekilleri.