MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
TEMMUZ 2013
?
SAYI : 107
18
yapı sistemleri günümüzde genellikle
tek katlı sanayi yapılarında ve deprem
etkilerinin çok fazla olmadığı bölgeler-
de kullanılmaktadır. Önüretimli beton
yapı elemanları arasında güvenilir ve
ekonomik olarak bağlantı sağlayabile-
cek moment aktarabilen bağlantı de-
taylarının geliştirilememiş olması, çok
katlı önüretimli beton yapı sistemlerinin
potansiyel avantajlarına rağmen günü-
müzde sınırlı olarak kullanılmalarının
en önemli sebeplerindendir. Uygula-
mada bulunan bu boşluğu doldurmak
amacıyla, Atılım Üniversitesi İnşaat
Mühendisliği Bölümü’nde yürütülen
bir araştırma projesi kapsamında, mo-
ment aktarabilen ve yapısal çelik bağ-
lantı elemanların kullanıldığı alternatif
“
hibrit” kiriş-kolon bağlantı detayları-
nın geliştirilmesi amaçlanmıştır. Bu tür
hibrit bağlantı detaylarının kullanılması
ile önüretimli beton ve yapısal çelik ya-
pım yöntemlerinin faydaları birleştiril-
mektedir. Bu sayede, önüretimli beton
kiriş ve kolon elemanlarının fabrikada
üretimi kolaylaşmakta ve şantiyede ki-
riş-kolon bağlantısının tamamlanması
için gerekli işlemler azalmaktadır.
Önüretimli beton elemanlardan oluşan
yapısal çerçevelerde moment akta-
rabilen kiriş-kolon bağlantıları temel
olarak iki farklı biçimde oluşturulabil-
mektedir. Birinci çeşit bağlantılarda,
kirişlerle kolonlar arasındaki bağlantı,
bağlantı bölgesine donatı çubukla-
rı yerleştirildikten sonra bu bölgenin
yerinde dökme betonla doldurulması
yöntemi ile yapılmaktadır. Bu tür bağ-
lantılar uygulamada “ıslak bağlantı”
olarak adlandırılmaktadır. İkinci çeşit
bağlantılar ise “kuru bağlantı” olarak
adlandırılmakta ve bu tür bağlantılarda
kirişlerle kolonlar arasındaki bağlantı
mekanik bağlantı parçalarının kirişle-
re ve kolonlara civatalanması ve/veya
kaynaklanması yöntemi ile yapılmakta
ve şantiyede bağlantının tamamlan-
ması için gerekli ilave beton dökümü
işlemini ortadan kaldırmaktadır. Önü-
retimli beton çerçeve sistemlerinde
kullanılan ıslak ve kuru kiriş-kolon
bağlantı detayları üzerinde yapılmış
literatürde çok sayıda deneysel çalış-
ma mevcuttur (ALCOCER ve diğerleri,
2002;
CHEOK ve LEW, 1993; ERSOY
ve TANKUT, 1993; ERSOY ve diğer-
leri, 1993; ERTAŞ ve diğerleri, 2006;
FRENCH ve diğerleri, 1989b; KHOO
ve diğerleri, 2006; KORKMAZ ve TAN-
KUT, 2005; KULKARNI ve LI, 2009;
LOO ve YAO, 1995; OCHS ve EHSANI,
1993;
ÖZDEN ve ERTAŞ, 2007; PRI-
ESTLEY ve MACRAE, 1999; PRIEST-
LEY ve diğerleri, 1999; STONE ve di-
ğerleri, 1995; VIDJEAPRIYA ve JAYA,
2012).
Bu çalışmalar içerisinde, ıslak
bağlantı detayları üzerindeki çalışma-
ların sayısının kuru bağlantılara oran-
la çok daha fazla olduğu göze çarp-
maktadır. Ayrıca, yapılan çalışmaların
önemli bir kısmı bağlantı bölgesinde
ardgerme yönteminin kullanıldığı kiriş-
kolon bağlantı detaylarını içermektedir
(
CHEOK ve LEW, 1993; FRENCH ve
diğerleri, 1989b; ÖZDEN ve ERTAŞ,
2007;
PRIESTLEY ve MACRAE, 1999;
PRIESTLEY ve diğerleri, 1999; STONE
ve diğerleri, 1995). Önüretimli beton
kiriş ve kolon elemanları arasında kuv-
vet transferini sağlamak üzere çelik
elemanların kullanıldığı farklı geometrik
konfigürasyonlara sahip hibrit bağlantı
detayları da bazı araştırmacılar tarafın-
dan incelenmiştir (ERSOY ve TANKUT,
1993;
FRENCH ve diğerleri, 1989b;
KULKARNI ve LI, 2009; OCHS ve EH-
SANI, 1993; VIDJEAPRIYA ve JAYA,
2012).
Farklı araştırmacılar tarafından
yapılmış olan çalışmalar, donatı çu-
buklarının ve halatların birlikte kulla-
nıldığı ardgermeli kiriş-kolon bağlantı
detaylarının, önüretimli beton çerçeve
sistemler için gerekli olan mukavemet,
rijitlik ve süneklik kapasitelerine sahip
olduklarını göstermiştir. Ancak bu tür
ardgermeli bağlantıların ülkemizdeki
önüretimli yapı sektöründe kullanımı
günümüzde oldukça sınırlı seviyededir.
Bu durumun sebebi tam olarak bilin-
memekle birlikte, sektörün ardgerme
işlemine yabancı olması ve ekonomik
etkenlerin başlıca sebepler olabileceği
düşünülmektedir.
Ülkemizde yaygın olarak kullanılmakta
olan bir önüretimli beton kiriş-kolon
bağlantı yöntemi örneği Şekil 1(a)’da
gösterilmiştir. Görüldüğü üzere, çer-
çeve sistemi, üzerinde konsollar bıra-
kılan önüretimli kolonlar ve konsollar
üzerine yerleştirilen önüretimli kirişler-
den oluşmaktadır. Şekilde gösterilen
bağlantı şekli hem ıslak bağlantı hem
de kuru bağlantı detayları ile uygu-
lanabilmektedir. Kiriş-kolon bağlantı
bölgelerinde Şekil 1(a)’da gösterilen
geleneksel bağlantı yönteminin kulla-
nılması durumunda kolonlar üzerinde
kat seviyelerinde her iki doğrultuda
da konsollar bırakılması gerekmek-
tedir. Kolonlarda bırakılan konsollar
nedeniyle bu elemanların fabrikada
üretilmesi, stoklanması ve şantiyeye
nakliyesi işlemleri oldukça zahmetli ol-
makta ve yüksek yapım maliyeti ortaya
çıkmaktadır.
Önüretimli beton kolon elemanları üze-
rinde her iki doğrultuda da konsollar
oluşturulması gerekliliğinin ortadan
kaldırılması, yapı sistemi içerisinde bir
yöndeki çerçevelerde önüretimli beton
kolonların arasında yerinde dökme
betonarme kirişler oluşturularak müm-
kün olabilmektedir. Ancak bu şekildeki
bir yapım yöntemi, önüretimli beton
kolonların imalatı sırasında yerinde
dökme kiriş birleşimi için ilave dona-
tı filizlerinin ayarlanmasının yanısıra,
yerinde dökme betonarme kirişlerin
yapımı için şantiyede iskele kurulması,