MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
ŞUBAT 2014
◆
SAYI : 109
17
lerin basınç mukavemetleri farklılıklar
göstermektedir. Yangına daha fazla
maruz kalan ve yüksek sıcaklıkları gö-
ren kolonlardan alınan numuneler çok
düşük basınç değerleri verirken, yan-
gın söndürme aşamasında daha önce
soğutulan veya yanan bölgeden nispe-
ten daha uzakta yer alan kolonlar daha
yüksek basınç değerleri vermektedir.
Tablo 1’e detaylı bir şekilde bakıldı-
ğında 11/C aksı kolonundan, 5/C aksı
kolonundan ve 4/C aksı kolonundan
alınan karot numunelerinin karot bıçağı
içerisinde dağılmış olduğu ve dolayı-
sıyla beton özelliğini kaybettikleri açık-
ça görülmektedir. Aynı zamanda 9/C
aksı ve 3/C aksı kolonu önemli ölçüde
dayanım kaybına uğramıştır, rakamsal
olarak kayıp %60 mertebelerindedir.
Bu akslardaki kolonlar da beton özel-
liklerini önemli ölçüde yitirmişlerdir.
Diğer yandan, 6/C, 7/C, 12/C, 13/C ve
14/
C akslarındaki kolonlar için basınç
mukavemeti kayıplarına bakıldığında
bu rakam ortalama olarak %30 olarak
belirlenebilir. Buradan yola çıkarak bu
kolonlarda mukavemet kayıplarının
risk taşımayacak boyutlarda olduğu,
beton dayanımlarının istenilen değer-
leri sağladığı sonucu çıkarılabilir. Hal-
buki, gerek karot numuneleri, gerekse
binada bulunan betonarme eleman-
lar incelendiğinde ısı etkisiyle beton
bünyesinde önemli kılcal çatlamaların
oluştuğu gözlemlenmiştir.
3.2.
DONATI ÇELİĞİ
Bu çalışmada 4 adet 22 mm ve 25 mm
çaplarında donatı çeliği numunesi çek-
me testine tabi tutulmuştur. Bu numu-
neler B500C sınıfı, sıcak haddelenmiş
nervürlü donatı çelikleridir. Ülkemizde,
yapısal donatı çeliği kullanımı ile ilgili
uygulanan standartta B500C çeliği için
minimum akma dayanımı 500 MPa,
çekme dayanımı / akma dayanımı ora-
nı en az 1,15, en çok 1,35 (1,15≤Rm/
Re<1,35), deneysel akma dayanımı /
karakteristik akma dayanımı oranı ise
en çok 1.30 (Re act/Re nom≤1,30)
olarak belirlenmiştir [11].
Doğal sertlikteki çeliklerde belirli bir
akma sınırı vardır. Bu durum Şekil
4’
teki çelik numunelerin gerilme-birim
deformasyon eğrilerinden de açıkça
görülebilir. Bu grafiğe daha Numune
karot bıçağı içinde dağıldı.
dikkatli bakıldığında; akma sınırına
kadar olan elastik şekil değiştirme böl-
gesi, akma sınırı geçildikten sonra ge-
rilmenin sabit kaldığı birim uzamanın
arttığı akma sahanlığı, bunu takiben
pekleşme bölgesi, daha sonra maksi-
mum gerilme noktası (çekme gerilme-
si) ve son olarak kopma noktası, stan-
dart bir donatı çeliğinde olduğu gibi bu
numunelerde de kolayca gözlenebilir.
Şekil 4’teki grafik ile standart bir donatı
çeliği gerilme-birim deformasyon eğ-
rileri arasındaki fark, gerilme ve birim
deformasyon değerleridir.
Donatı çeliği numunelerinin çekme
deneyi sonuçları Tablo 2’de detaylı
olarak gösterilmiştir. Tablodan da an-
laşılacağı üzere tüm numuneler için
her ne kadar akma dayanımının çekme
dayanımına oranı standartta belirtilen
değerler arasında kalmışsa da, kopma
uzaması değerleri standartta belirtilen
değerlerin çok üzerine çıkmıştır. Akma
dayanımlarının 390 ile 488 MPa ara-
sında değiştiği düşünülürse numune-
lerin yangından sonra ölçülen akma
dayanımlarının B500C sınıfı donatı
çeliğinin akma dayanımına oranla cid-
di şekilde düştüğü söylenebilir. Diğer
taraftan, donatı çeliklerinin elastisite
modüllerinin de yangından sonra azal-
dığı görülmüştür. Yangın esnasında
oluşan yüksek sıcaklıklara ulaşıldığı
zaman çelikteki bağ kuvvetlerinin azal-
ması elastisite modülünün azalmasına
neden olmaktadır. Bunun sonucunda
ise çeliğin birim uzama miktarı artar ve
çelikte müsaade edilemeyecek kadar
büyük plastik şekil değiştirmeler olu-
şur. Yangın sonrasında da bu düşüşler
gözlenmiştir.
Yangın esnasında malzemedeki sıcak-
Karot
Karot Numunesinin
Silindir Basınç Mukavemeti
No
Alındığı Eleman ve Aksı
MPa
1
9 /
C Aksı Kolonu
19.2
2
3 /
C Aksı Kolonu
16.4
3
6 /
C Aksı Kolonu
32.4
4
14 /
C Aksı Kolonu
32.7
5
13 /
C Aksı Kolonu
30.7
6
12 /
C Aksı Kolonu
28.0
7
7 /
C Aksı Kolonu
30.3
8
4 /
C Aksı Kolonu
Numune karot bıçağı içinde dağıldı.
9
5 /
C Aksı Kolonu
Numune karot bıçağı içinde dağıldı.
10
11 /
C Aksı Kolonu
Numune karot bıçağı içinde dağıldı.
Tablo 1.
Beton karot numunelerinin basınç mukavemet testi sonuçları.