MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
EKİM 2014
◆
SAYI : 112
6
(
stadion veya gymnasion), hamamın
bulunması gerekliliği nerede ise tüm
dönemler için karakteristik ortak özel-
likleri idi. Kentler tamamen bu çekirdek
ögeler etrafında şekillenmişlerdi.
Tek tanrılı bir din olan hristiyanlığın
Anadolu’da yaygınlaşmasından ve ku-
rumsallaşmasından evvel tüm kent ve
topluluklarda çok tanrılı bir inanç siste-
mi hakimdi. Bu nedenle tüm kentler ve
ülkeler belirli bir tanrıya veya tanrılara
adanmıştı, tanrı kenti korurdu ve kent
tanrıya aitti. Dinsel inanç; kentinde
tüm mimarisini şekillendiriyordu, ago-
ra ve akropol kutsal alanlardı, mev-
cut stoa’larla (sütunlu yollar) beraber
Hermes’e, Zeus’a, Athena’ya çeşitli
tanrı kültlerine adanmıştı, tiyatrolar
başlıbaşına Dionysos’un kutsal ala-
nıydı. Ayrıca her evin ocağı kutsaldı ve
avluda mutlaka bir sunak yer alırdı. (1)
3.
Antik dönemlerde kentlerde yapım
süreçleri ve prefabrikasyon tekniği;
Antik kentlerin nerede ise tamamında
ana yapı malzemesi olarak taş kulla-
nıldığından tüm kentler taşın kaynağın-
da veya yakınında kurulmuşlardı. Taş
olarak mermer, granit, bazalt,kalker,
traverten, kireçtaşı, tüf ve benzeri
malzemeler ocaklardan çıkarılarak
hammadde olarak elde edilmiş ve son-
rasında zamanın imkanlarıyla mükem-
mel bir şekilde işlenmişlerdi.
Antik çağ dönemlerinde yapı malze-
mesi-hammaddesi olarak taş-kayaç
kullanımının yanında, özellikle çatı
kirişleri, çatı yapımında ve ayrıca ya-
pım iskele malzemesi olarak ahşap
kullanılmış, çatı kaplaması malzemesi
olarak da yaygın olarak tuğla-kiremit
kullanılmıştı.
M.S 200 tarihleri arasındaki kent yerle-
şimlerinde yapım kültürlerine ait seçil-
miş örneklerin günümüz inşaat yapım
yöntemlerinden prefabrikasyon” tek-
niği üzerine olan ilişkisi değerlendirile-
cektir.
2.
Antik Dönem Kentleri;
Anadolu’da ki ilk yerleşimler Çatalhö-
yük örneğinde olduğu gibi neolitik kültür
evresinde cilalı taş devrinde başlamak-
ta olup, var olan bilinen antik kentlerin
kuruluş tarihleri ise M.Ö 6000 yıllarına
kadar uzanmakla beraber bugünkü an-
lamıyla kent oluşumları demir çağıyla
M.Ö 1100 yıllarında başlamış ve özel-
likle arkaik dönem sonrası Helenistik
dönemde kimliklerine kavuşmuşlar,
Roma döneminde ise gelişen mühen-
dislik bilgisi ve zengin kaynaklarla en
görkemli devirlerini yaşamışlardır.
Antik çağın ilk dönemlerinde kentler
can güvenliği nedeniyle ulaşılması zor
ancak savunulması nispeten kolay zir-
velerde, tepelerde kurulmuş (Sagalas-
sos, Telmesos, Adada, v.b) imparator-
luklar dönemiyle güvenliğin sağlanma-
sı ile ovalara-düzlüklere (Aspendos,
Side, Hierapolis, v.b.) yerleşmişlerdi.
Planlı kentler oluşturma Helenistik
dönemle başlamış ve dünyadaki ilk
birbirini dik kesen sokaklardan oluşan
ızgara planlı şehir örnekleri İonia kent-
leri olan Miletos, Priene ve Knidos’da
uygulanmıştır. Kentteki kutsal alan-
ların, ticaret, eğitim, konut ve sosyal
alanlarının önceden planlı olarak ha-
yata geçirildiği bu yöntem bir Anadolu
insanı ve mimar “Hippodamos” tara-
fından uygulanmış ve ismiyle literatüre
dahi geçmiştir.(1) (Resim 1)
Doğal ve dönemsel olarak bir yerle-
şimin kent sayılabilmesi için kamusal
kurum binalarının (akropol), tapınakla-
rın, pazaryerinin (agora), çeşmelerin,
halk meclisinin (bouleuterion), tiyat-
ronun veya odeonun, spor alanlarının
Resim 1.
İlk planlı kent örneği Priene- illüstrasyon(1)
Resim 2.
Apollon Tapınak duvarları (Didy-
ma)