Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı: 133

MAKALE BETON PREFABRİKASYON OCAK 2020 ◆ SAYI : 133 6 bunun devamında kaza sonrası ölüm ve yaralanmaları azaltmak hedefiyle yol kenarı elemanlarının da incelen- mesini gündeme getirmiştir. Nispeten yeni bir olgu olan “yol kenarı güven- liği” günümüzde bariyer tasarımının yanısıra bariyer uç kısımları, çarpma yastıkları ve motosiklet koruma sis- temleri yol kenarı güvenlik tasarımının değişmez bir parçası olarak karayolu tasarımında yerini almıştır [3]. 2. ÜLKEMİZDE TRAFİK GÜVENLİĞİ Gelişmekte olan ülkeler arasında yer alan Ülkemiz, benzer bir şekilde ciddi bir trafik güvenliği sorunu ile karşı kar- şıyadır. Son 10 yılda %50 artış göste- ren araç sahipliliğine ek olarak şehiriçi ve şehirlerarası yollarda artan araç kullanımı, yeni araçlardaki yüksek hız kapasitesi ve artırılan karayolu kapasi- tesi ile birleştiğinde hızlı ama her za- man güvenli olmayan bir trafik akışı ile sonuçlanmaktadır. 2018 yılında mey- dana gelen kaza sayısı 1,2 milyonu aşmış; bu kazalarda 6675 kişi ölürken 307071 kişi yaralanmıştır [4]. Son 10 yılda gerçekleşen kaza sayısına bakıl- dığında 12.4 milyon kazada 54.010 kişi hayatını kaybederken, 2.310.865 kişi de yaralanmıştır. Bu sayılar da Av- rupa’daki en ciddi trafik güvenliği so- runu olan ülkeler arasında yer almakta olduğumuzu göstermektedir. 2018 yılı istatistiklerindeki 186532 ölümlü-yaralanmalı kaza, oluş şekline göre incelendiğinde ilk sırada yer alan yandan çarpmaları (%30) ikinci sırada yayaya çarpma (%17) takip etmek- tedir. Yol kenarı güvenliği açısından önemli olabilcek yoldan çıkma (%15), devrilme/savrulma/takla (%10) ve en- gel/cisim ile çarpışma (%6) kazaları da ciddi oranlarda görülmektedir [4]. 2015 yılı istatistiklerine göre, yerleşim yeri içerisinde gerçekleşen kazaların %6,73’ü, yerlesim yeri dışında ger- çekleşen kazaların %37,83’ü, toplam kazaların ise %14,5’i araçların yoldan çıkmasından kaynaklanmıştır. Bu da hem şehiriçi hem de şehirlerarası yol- larda yol kenarı güvenliği konusunun ciddi olarak ele alınması gerektiğini göstermektedir. 3. YOL KENARI GÜVENLİĞİ VE ELE- MANLARI Yolların güvenli tasarlanıp, gerekli yol işaretlemeler ile donatılması güvenli yol kavramının ilk basamağını oluş- turmaktadır. Buna ek olarak yollarda bariyer kullanımı araçların yol dışına çıkmalarını veya karşı trafik yönüne geçmesini engelleyerek meydana ge- lebilecek kayıpları en aza indirgemek için uygulanmakta olan bir yöntemdir. Ülkemizde yolcu ve yük taşımacılığının %90’ından fazlasının yapıldığı karayolu ulaşımında trafik güvenliğinin bir par- çası olan bariyerler; çelik, ahşap, plas- tik, beton malzemelerden ya da hibrid olarak yani bu malzemelerin birlikte kullanımı ile imal edilebilmektedir. Yol kenar elemanlarının tasarımı birden fazla kriterin dikkate alınmasını gerekti- ren bir süreçtir. Öncelikle kendisi sabit bir yapı olan bariyerler (beton, çelik, ahşap vb) kendileri “engel” teşkil ede- bileceğinden her yerde sürekli kullanıl- ması arzu edilen bir durum değildir; di- ğer taraftan yoldan çıkma durumunda ölüm riskinin yüksek olduğu yerlerde kullanılarak kaza şiddetinin azaltılma- sı temel hedeftir [5]. Ekonomik olarak da ciddi bütçeler gerektirdiğinden yol kenarı bariyer uygulamaları, yüksek trafik hacmi (ve doğal sonucu olarak kaza sayısı) ve özellikle yoldan çıkma riskine bağlı olarak önceliklendirilmeli- dir. Diğer ana kriterler arasında yolun tasarım hızı, geometrik detayları ve yol kenarında bulunan engeller dikkate alınmalıdır. Kentsel bölgelerde savun- masız yol kullancılarının (yaya ve bi- sikletli) olması da doğru bariyer seçimi aşamasında farklılık yaratmaktadır. Ülkemizde özellikle otoyollarla baş- layan yol kenarı güvenlik sistemleri tecrübesi genellikle çelik bariyerlerden oluşmakta iken Avrupa Birliği (AB) ül- kelerinde, daha yakın zamanlarda ve özellikle şehiriçi yollarda farklı uygu- lamalarda kullanılan beton bariyerler trafik güvenliği elemanı olarak kullanıl- maya başlanmıştır. Yol kenarı güven- liği tasarımında malzeme seçiminden daha öncelikli karar ise yol kenarı elemanlarından beklenen fonksiyon (bir başka değişle araçların yoldan çıkmalarını sınırlamadaki performans) doğrultusunda ve maliyet-etkin bir çö- züm üretebilmektir. Bu da, önce yol Doç. Dr. Hediye TÜYDEŞ YAMAN ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü- nü 1994 yılında bitirdikten sonra önce Uygulamalı Mekanik alanında yüksek lisans yaptı; ardından 1997 yılında Ulaştırma alanında yüksek li- sans ve doktora derecelerini burslu olarak gittiği ABD’de Northwerstern Üniversitesi’nden almış ve 2006 yılında ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü’nde öğretim üyesi olarak göreve başlamıştır. Yüksek Hızlı Tren (YHT) ağları, Akıllı Ulaşım Sistemle- ri (AUS) ve trafik güvenliği alanları başta olmak üzere farklı konularda araştırma ve projeler yürüten Dr. Tüydeş Yaman, halen ODTÜ-BİLTİR Merkezi AUS Birim Başkanı olarak da ülkemizdeki akıllı kampüs ve akıllı şe- hirler konularının gelişimine bildiri ve sunumları ile katkı vermektedir.