Türkiye Prefabrik Birliği | Sayı 114

22 / 64

MAKALE
BETON PREFABRİKASYON
NİSAN 2015 ◆ SAYI : 114 20
şimdilerde mesut ve meşale şek-
linde yazılıyor. Aslını bilmeyenin,
bu türden sözcükleri doğru telaffuz
etmesi nasıl mümkün olabilir?
Bu harfin bulunduğu sözcüklerde
iki tür yanlış yapılmaktadır :
a) Örneğin “olay” anlamındaki “vak’a”
sözcüğü –yaka der gibi– vaka ola-
rak yazılmakta ve televizyonlarda
sık sık –ikinci hecesi uzatılarak–
vakaa (vak¯a) şeklinde telaffuz edil-
mektedir.
b) Arapça’dan dilimize geçmiş olan
kimi sözcüklerde ayın harfi sözcük
sonundadır. Örneğin mevki’ (yer,
konum), sanâyi’ (endüstri), mısrâ’
(dize), mevzû’ (konu), câmi’, bâyi’
(satıcı), vedâ’ (ayrılış) gibi bu tür
sözcüklerin “i hâli”ni yazarken ve
söylerken yanlış yapmamak gere-
kir. Mevkisi denmez, mevkii denir.
Sanayisi değil, sanayii denir. Aynı
şekilde mısrası, mevzusu, camisi,
bayisi, vedası değil, mısraı, mev-
zuu, camii, bayii, vedaı demek ge-
rekir.
3) “Yayınlamak” ve “yayımlamak”
sürekli olarak yapılan bir başka te-
laffuz ve yazım hatası oluşturmak-
tadır. Yayın sözcüğü eski dildeki
“neşriyât” sözcüğünün, yayımla-
ma ise “neşretme”nin karşılığı-
dır. Dolayısıyle yayın denir, ama
yayınlamak denmez, yayımlamak
demek gerekir.
4) Uzunluk birimi metre “m” ile gös-
terilir. Bu, metrenin simgesidir
(sembolü). Bu simge isteğe bağlı
olarak değiştirilemez. Büyük harfle
yazılamaz. Kısaltma olmadığı için
–eğer cümle sonunda değilse– so-
nuna nokta konulamaz. Ya da “mt”
veya “mt.” gibi başka simge ve kı-
saltmalar kullanılamaz. Bu kurallar
kat ve askatları için de geçerlidir.
Örneğin 1000 m, 1 km ve 10 cm2
yazılır; 1000 m., 1 km., ve 10 cm2.
yazılamaz. Aynı kurallar, kütle biri-
mi gramın simgesi “g” ve zaman
birimi saniyenin simgesi “s” için
de geçerlidir.
5) Anlamları birbirine yakın olan
“tekâmül” (evrim) ve “tekemmül”
(tamamlanma) sözcüklerinin za-
man zaman karıştırıldığı görülüyor.
Örneğin dosya tekâmül etmez, te-
kemmül eder.
Benzer şekilde “müte’âkip ” ile
“müte’âkiben” sözcüklerinin de
karıştırıldığına tanık oluyoruz. Ör-
neğin “… namazını müteakiben”
denmez, “… namazını müteakip”
denir. En iyisi “… namazının ardın-
dan ” demeli.
6) Haber bültenlerinde sık sık “terör
örgütü elebaşı” ya da “… terör
örgütünün elebaşı ” deniyor; “terör
örgütü elebaşısı ” denmesi doğru
olur.
7) “Ay” sözcüğünün, bir yıl içindeki
12 aydan söz ederken küçük harf-
le, gökteki Ay’dan bahsederken
büyük harfle yazılması gerekir.
8 “Doğal olarak” anlamındaki “tabî’î”
sözcüğünün zaman zaman “tabi”
şeklinde kısaltılarak yazıldığı ve
söylendiği görülüyor. Tabii en iyisi
Türkçe’sini kullanmak ve “doğal”
demek..
9) Dilimizde “durum” anlamında
kullanılan “hâl” ile “tahttan indir-
me” anlamında kullanılan “hal’”,
“kapalı pazar yeri” anlamında
kullanılan “ hal” ve “çözme, çö-
zülme” anlamında kullanılan “hal”
(“halletmek ”teki, eski alfabede iki
“l” ile yazılan hal) olmak üzere 4
tane hal var. Birincisini kullanırken
“a”nın üstüne şapka koymalıyız.
10) “Halim ” sözcüğünü –sanki “du-
e) Uzatma işaretiyle ilgili önemli bir
sorun da “kalın k” harfinden son-
ra uzun sesli geldiğinde yaşan-
maktadır. Arapça’da hem “ince k”
(kef) hem “kalın k” ( kaf) harfleri
bulunur. Yeni alfabeye geçilirken
“kalın k” sesleri için Latin alfabe-
sindeki “q” harfi de alınmış olsa,
bu sorun yaşanmayabilirdi. Dili-
mize Arapça’dan geçmiş ve da-
haca kullanılan kimi sözcüklerde
bulunan “kalın k”dan sonra gelen
uzun seslilerin yazımında şapka
kullanılsa, “k” harfi ince olarak al-
gılanabilmektedir. Bunu ayırmak
için kimileri o sesliyi iki kez
yazmaktadır. Örneğin “kaatil” (öl-
düren), “vakuur” (ağırbaşlı), “ika-
amet” (oturma) gibi. Aksi hâlde
kaatil ile “öldürme” anlamındaki
“katil” birbirine karışmakta ve yan-
lış okunabilmekte ya da ikaamet –
ince k ile– ikâmet şeklinde yanlış
telaffuz edilebilmektedir. Örneğin,
ünlü haber spikerlerinden biri ısrar-
la “kaatil zanlısı” diyor; oysa “katil
zanlısı” demek gerekiyor. Kimileri
de harfin üzerine şapka değil, düz
bir çizgi koymaktadır : K¯atil, vak¯ur,
ik¯amet gibi.. Ama ikincisi yepyeni
bir yazım şekli ortaya çıkarmakta-
dır. Bu nedenle biz –içimize tam
sinmese de– birinci yazım şeklini
kullanmaktayız.
2) Arapça’da gırtlak vuruşuyla çıka-
rılan ve Arap alfabesinde “ayın”
harfiyle karşılanan bir ses vardır.
Bu ses Türkçe’de bulunmadığı için
o harf yeni Türk alfabesinde yer
almaz. Ancak Arapça’dan dilimize
geçmiş kimi sözcüklerde bu harf
vardır ve yazarken “kesme işare-
ti” (apostrof) konularak gösterilir.
Eskiden kullanılan bu işaret, son-
radan kaldırılmıştır. Örneğin eski-
nin mes’ut ve meş’ale sözcükleri,